Powstanie i działalność
Szkoły Podstawowej w Woli Dębowieckiej w latach
1905-1945
Parafia
Załęże powstała w latach osiemdziesiątych XIII
wieku. Pod koniec XIV wieku do parafii włączono
Wolę Dębowiecką. Z dokumentów wynika, iż w 1595
roku istniała szkoła w Załężu. Nauczycielem był
Paweł. Jak wynika ze sprawozdań po wizytacjach
biskupich, szkoła funkcjono wała jeszcze w 1608 r.
i 1618 r. Być może do szkoły tej uczęszczała także
młodzież z Woli Dębowieckiej. W XVIII wieku
nastąpił kryzys szkolnictwa w tym regionie Na
początku XIX wieku w parafii nie było budynku
szkolnego, który uległ zniszczeniu, ale naukę
prowadzono na plebani. W 1852 roku wybudowano w
Załężu budynek szkolny wraz z mieszkaniem dla
nauczyciela. Uczono w tej szkole dzieci z całej
parafii. Szkoła ludowa w Załężu została ufundowana
dnia 2 kwietnia 1857 roku. Jednak przez kilka lat
z powodu ubóstwa mieszkańców nauka się nie
odbywała. W 1867 roku c.k. Krajowa Rada Szkolna
rozpisała konkurs na nauczyciela w Załężu. Został
wybrany i mianowany Ferdynand Kowalski. Objął
obowiązki nauczyciela i czynnego organisty dnia 19
sierpnia 1868 roku. Na początku listopada po
przygotowaniu budynku szkolnego rozpoczęto naukę.
Patronem tutejszej szkoły został św. Stanisław
Kostka. Naukę w nowym budynku rozpoczęto 16
listopada, zaś pierwszy egzamin przeprowadzono 2
marca 1869 roku. Po śmierci nauczyciela nauka się
nie odbywała. W wyniku kolejnego konkursu posadę
objął Jan Władyka. Uczył cztery lata. W ciągu
kolejnych lat nauczyciele zmieniali się bardzo
często. Po przemianie szkoły trywialnej na
etatową, władze nakazały obu gminom (Załężę i Wola
Dębowiecką) wybudować nowy budynek szkolny.
Pozyskano na ten cel środki finansowe, plac pod
budowę podarował właściciel Woli Dębowieckiej i
Załęża, pan Seweryn Stawiarski. Do nowej szkoły
uczęszczały dzieci z całej parafii. W radzie
szkolnej gminnej zasiadali przedstawiciele obu wsi
i podejmowali wspólnie decyzje dotyczące
funkcjonowania szkoły,a także ją finansowali. W
grudniu 1904 roku odbyła się rozprawa
konkurencyjna w starostwie w Jaśle w sprawie
budowy nowej szkoły w Woli Dębowieckiej. Inspektor
Ciejka uznał, że powinna powstać szkoła w Woli
Dębowieckiej ze względu na bardzo trudne warunki
nauki dla uczniów i nauczyciela. Rada okręgowa od
1 września utworzyła klasę nadetatową, o czterech
stopniach naukowych,eksponowaną z Załęża.
Nauczycielem tymczasowym tej klasy został
Aleksander Pykosz, a robót ręcznych uczyła jego
żona., Władysława Pykoszowa.. Nauczycielem
kierującym był Stanisław Sochacki ze szkoły w
Załężu. Ponieważ nie było budynku szkolnego, nauka
odbywała się w domu chłopskim. Za wynajęcie sali i
mieszkania dla nauczyciela gmina płaciła 200 koron
rocznie.Brak budynku i podstawowych pomocy
dydaktycznych znacznie utrudniał pracę
nauczyciela. W sprawozdaniu o stanie szkoły
zapisano: „ Brakuje w szkole następujących
przyborów wszystkichjakie tylko mogą być
Mieszkańcy wsi postanowili więc wybudować szkołę.
Wójt, Jan Ryżowicz przedstawił projekt na zebraniu
wiejskim. Były głosy popierające, lecz nie wszyscy
się na ten projekt zgadzali. Ówczesny dziedzic,
pan Walerian Stawiarski podarował gminie karczmę a
zarazem miejsce na budowę szkoły. Środki finansowe
pozyskano ze sprzedaży budynku karczmy oraz ze
sprzedaży tzw. „nawsi", a także wprowadzono
składkę przy podatku. Plany były przygotowane na
szkołę murowaną, wybudowano jednak drewnianą.
Uroczystego poświęcenia szkoły dokonał ksiądz
proboszcz z Załęża. dnia 23 października 1906
roku. W kilka dni po uroczystości w budynku
szkolnym zamieszkał nauczyciel i rozpoczęła się
nauka. Szkoła nosiła nazwę - Szkoła Ludowa w Woli
Dębowieckiej. W roku szkolnym 1905/1906 do szkoły
uczęszczało 122 uczniów, a na naukę dopełniającą
33. W latach 1906-1907 nauka odbywała się tylko w
jednej sali, ponieważ druga nie była ukończona z
powodu braku funduszy. Gdy uzyskano na ten cel
odpowiednie środki, ukończono drugą salę i od 15
listopada 1907 roku nauka odbywała się w dwóch
salach. W budynku znajdowało się także mieszkanie
dla nauczyciela. Gmina zapewniała opał na zimę. W
1907 roku dozorcą szkoły był naczelnik gminy,
Mikołaj Kurdziel. Szkoła w Woli Dębowieckiej była
pospolitą 1- klasową, uregulowaną, mieszaną.
Liczyła dwie klasy-jedną etatową i jedną
nadetatową. Odbywała się także nauka dopełniająca.
Lekcje wykładano po polsku. Uczono gimnastyki i
robót ręcznych. Nauka odbywała się w dwóch salach
lekcyjnych Zatrudniono dwoje nauczycieli. Szkoła
była bardzo słabo zaopatrzona w pomoce
dydaktyczne. Nie istniała biblioteka ani dla
uczniów, ani dla nauczyciela. Był ogród szkolny,
lecz brakowało poletka doświadczalnego. W 1908
roku dotychczasowy nauczyciel, Pykosz Aleksander,
został przeniesiony do Dobryni, a kierownictwo
Szkoły Ludowej w Woli Dębowieckiej objął
krakowianin z pochodzenia, Karol Kostka. Siłą
pomocniczą mianowano jego żonę, Marię Honoratę
Kostkową. Kierownik był człowiekiem energicznym,
który w dużej mierze przyczynił się do aktywizacji
społeczności wiejskiej. W 1908 roku założył kasę
Stefczyka, zawiązał straż pożarną, wysłał na kurs
pożarniczy dwóch gospodarzy, został kierownikiem
Kółka Rolniczego. Wystarał się także o subwencje
dla niektórych gospodarzy na budowę cementowych,
gnojownic. Zakładał sady przy gospodarstwach. W
szkole w Woli Dębowieckiej pracował do rozpoczęcia
I wojny światowej. Zmieniały się warunki pracy
nauczycieli. Wg sprawozdania w 1909 roku
funkcjonowała biblioteka szkolna dla nauczycieli i
uczniów. Książki wypożyczano w każdą sobotę.
Istniał ogród szkolny z 14 szczepami. Nauczyciel
posiadał 1/5 części morga ogrodu dla użytku
własnego i nauki dzieci szkolnych. W 1911 szkoła
nosi nazwę - Szkoła ludowa pospolita, 2 klasowa
mieszana. Istnieją dwie klasy etatowe. Nauka
odbywa się półdziennie. Prowadzona była także
nauka dopełniająca. Po odejściu St. Kostki posadę
nauczyciela objął Wilhelm Zaufał. Pracował on
tylko kilka miesięcy. Później uciekł za granicę
Galicji, został wcielony do armii austriackiej, a
po upadku Austrii służył w armii polskiej. Siła
pomocniczą był nauczyciel Świst, powołany do
wojska zginał na froncie rosyjskim. Z powodu
wybuchu I wojny światowej nauka została przerwana
na kilka miesięcy. W maju 1915 roku posadę
nauczyciela objął Aleksander Misiołek z Dębowca, a
siłą pomocniczą była p. Władysława Gibczyńska z
Jasła. 12 grudnia 1924 roku nastąpiła
reorganizacja dwuklasowej publicznej szkoły
powszechnej mieszanej na dwuklasową publiczną
szkołę mieszaną. W roku 1926/ 27 z powodu braku
przepisowej liczby dzieci, zabrano jedna siłę
nauczycielską i przemianowano tutejszą szkołę z
dwu na jednoklasową. W następnych latach stopień
organizacyjny się nie zmienił. W 1935 roku była to
szkoła o jednym nauczycielu, który uczył 99
dzieci. Naukę prowadzono w 2 kompletach, tj.
oddział I z II i oddział II z IV. Religii też
uczył nauczyciel do 1936 roku, a później nauczał
jej ks. Stanisław Sondej. W następnych latach
stopień organizacyjny pozostał taki sam, mimo że
wzrastała liczba dzieci. Jeden nauczyciel uczył
105 dzieci. Wykorzystywano tylko jedną salę
lekcyjną. Lekcje odbywały się od godziny ósmej
rano do czternastej. Religii uczył ksiądz
proboszcz z Załęża. Szkoła borykała się z trudnymi
warunkami finansowymi. Gmina zobowiązana była do
pokrycia 10% wydatków, resztę miał pokrywać
szkolny fundusz krajowy. W praktyce gmina musiała
płacić 30%, ponieważ Rada Szkolna Krajowa
zmniejszyła potrzeby szkolne, mimo że były dwie
sale lekcyjne i wzrosła cena drewna opałowego.
Mieszkańcy wsi wystosowali list do posła w tej
sprawie. W latach międzywojennych ze względu na
trudne warunki życia na wsi bardzo często
zmieniała się obsada nauczycielska. Nauczyciele
narzekali na brak odpowiedniego mieszkania,
wrogość ze strony wsi i panującą drożyznę
artykułów żywnościowych. Jednym z nauczycieli
dłużej pracujących w tym czasie był Stanisław
Hudyka., który założył kronikę szkolną i jemu to
zawdzięczamy informacje o początkach jej
działalności, w 1926 roku założył Drużynę
Bartoszową, aby zorganizować obchody Konstytucji 3
Maja; Był także inicjatorem założenia Koła
Młodzieży (30 chłopców i 25 dziewcząt). Koło
odegrało kilkanaście przedstawień i urządziło
kilka zabaw na własne cele. Młodzi, postępowi
gospodarze założyli spółdzielnię „Jedność".
Młodzież szkolna często urządzała przedstawienia,
a za uzyskane pieniądze kupowano książki do
biblioteki. W 1921 roku po raz pierwszy wystawiono
jasełka. Na zakończenie roku szkolnego odbywały
się popisy uczniów, na które zapraszano rodziców
oraz rozdawano nagrody dla najlepszych. Często
fundatorem nagród był zarząd gminy lub rada
szkolna miejscowa. Rok szkolny 1939/40 rozpoczął
się dopiero 19 grudnia ze względu na działania
wojenne. Szkoła została zajęta przez wojska
niemieckie. W styczniu zawieszono naukę z powodu
silnych mrozów. Początkowo wszystkie klasy uczył
jeden nauczyciel, a później zatrudniono siłę
pomocniczą. W zimie nauka odbywała się tylko w
jednej klasie, ponieważ w drugiej nie było pieca.
Rok szkolny 1941/42 przedłużono do 14 lipca. Ferie
rozdzielono na letnie i jesienne. Na wiosnę 1942
roku naprawiono płot siatkowy i szkołę gruntownie
odczyszczono.. Na budynku zawieszono tablicę z
nazwą szkoły w języku niemieckim i polskim. Z
powodu zimna zawieszano zajęcia. W czasie wojny
uczyło 2 nauczycieli. Od 9 września 1944 roku obie
izby szkolne oraz pokój kierownika szkoły zajęły
wojska niemieckie. We wsi kwaterowało wojsko. Z
tego powodu do 9 lutego 1945 roku nastąpiła
przerwa w nauce. W czasie ofensywy 15 stycznia
1945 roku wieś była ostrzeliwana przez artylerię i
samoloty. Na budynek szkolny spadły bomby, które
podziurawiły dach, przebiły sufity i powybijały
szyby. 9 lutego 1945 roku rozpoczęto naukę w
jednej wyremontowanej klasie. Nauka trwała do 15
lipca. Po II wojnie światowej rozpoczął się nowy
etap w życiu szkoły, która pełniła i pełni do
dzisiaj bardzo ważną rolę nie tylko edukacyjną w
środowisku.
Bibliografia:
Kronika Szkoły Podstawowej w Woli
Dębowieckiej
Kronika Szkoły Podstawowej w Załężu
Materiały uzyskane w Archiwum miasta Jasła
Opracowała: mgr Irena Brągiel Kurcz
|